TC Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren IGEME (İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi) tarafından hazırlanarak yayımlanan “Gemi İnşa Sektörü 2007’ başlıklı rapor, Türk Gemi İnşa Sanayi’nin tarihi, gelişimi, kalkınması ve bugüne kadar göstermiş olduğu performansı gözler önüne sermesi bakımından sektördeki aktörler tarafından ilgiyle karşılandı.
Tarihçe, üretim, İhracat, Fuarlar ve Yayınlar ve Dünya Ticareti ana başlıklarıyla ilgililere sunulan raporda, Türk tersanelerinin son dönemlerdeki yükseliş trendine dikkat çekilerek, “Türk gemi inşa sektörü, önümüzdeki 5 sene içerisinde gemi inşa kapasitesini 2 milyon DWT’ ye, gemi bakım ve onarım kapasitesini 15 milyon DWT’ye çıkarmayı hedeflemektedir.” görüşüne yer verildi.
“Tersanecilik Anadolu’da 600 yıllık bir gelenektir İlk tersane 1390 yılında Gelibolu’da Osmanlı İmparatorluğu zamanında kurulmuştur. Taşları günümüze kadar varlığını korumuş olan Haliç Tersanesi 1455’te Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulduğunda, Türk tersaneleri dünyanın en büyük tersaneleri olarak anılmaktaydı. Cumhuriyetin kurulmasıyla beraber tersaneciliğe ayrı bir önem verilmiş, Boğaz ve Haliç’te yoğunlaşmış olan tersaneler 1969’da Tuzla Aydınlı koyuna taşınmıştır.
Geleneksel üretim teknikleri ile modern teknolojiyi, eğitimle beraber ayni potada eriterek gelişimini sürdüren Türk gemi inşa sektörü, l990ların başından beri uluslararası bilinilirliği olan bir marka haline gelmiştir.” cümleleriyle ülkemizin gemi üretim yolculuğu hakkında bilgiler verilen raporda, son dönemlerde yaptığı atılımlarla gemi inşanın devler ligi sayılan “En büyük 10 gemi üreticisi ülke” arasına girmeye hak kazanan Türk tersanelerinin yakaladığı ivmeye özellikle dikkat çekiliyor. Türk gemi inşa sanayinin günümüzde geldiği nokta ise raporda şu şekilde anlatılıyor:
“Türkiye’de 54 adet tersane bulunmaktadır. Bunlardan 48 tanesi özel sektöre, 4 tanesi Türk Silahlı Kuvvetlerine, 2 tanesi ise kamuya aittir. Sektör yatlardan mega yatlara, yelkenlilerden balıkçı teknelerine, kimyasal tankerlerden kuru yük gemilerine, çok geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Ayrıca, gemi bakım ve onarım hizmeti de sektörün önemli gelir kaynaklarındandır. Türk tersaneleri Tuzla, Marmara, Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde bulunmaktadır.
Türk özel sektör tersaneciliği günümüzde 1 milyon DWT (Dead Weight Ton) üzerinde gemi inşa kapasitesine, 14,6 milyon DWT bakım onarım kapasitesine, 450 bin ton çelik işleme kapasitesine, 80.000 DWT1ik tek parça gemi inşa kapasitesine, 282.270 ton’a kadar kaldırma kapasitesine sahip çeşitli büyüklüklerde 15 adet yüzer havuz ile 1 adet kuru havuza sahiptir. Ayrıca, Türk tersanelerinden biri 80 metrelik en, 355 metrelik boy uzunluğuna sahip, 300 bin DWT yüzdürme kapasitesi ile dünyadaki en büyük yüzdürme havuzlarından birine sahiptir. Türk gemi inşa sektörü, önümüzdeki 5 sene içerisinde gemi inşa kapasitesini 2 milyon DWT’ ye, gemi bakım ve onarım kapasitesini 15 milyon DWT’ ye çıkarmayı hedeflemektedir.
Gemi inşa sanayi, çelik sanayi, makine imalat sanayi, elektrik-elektronik sanayi, boya sanayi ve lastik-plastik sanayi gibi pek çok sanayi kollarınca da beslenen bir sanayi dalı olması sebebiyle çok yönlü fayda yaratma özelliğindedir.
Bu anlamda emek yoğun karakteri ve yarattığı geniş faaliyet alanı ile Türkiye’deki istihdam sorununun çözümüne önemli katkılarda bulunmaktadır. Günümüzde Türk gemi inşa sektörü, modern tersanelere, gelişmiş teknoloji ve kalite sertifikalarına sahip olmanın yanında tecrübeli ve kalifiye bir iş gücü istihdam etmektedir.Sektörde 25.000 kişi çalışmaktadır. Ürettiği mal ve hizmetler itibariyle doğrudan veya dolaylı olarak her zaman uluslararası rekabete tabi olan ve uluslararası normlara göre yönlendirilen gemi inşa sektörü, her ülke için askeri, ticari ve sosyal açıdan özel bir öneme sahiptir. Türk gemi inşa sektörünün Türkiye ekonomisine yeni gemi inşasından 1,5 milyar dolar, gemi bakım ve onarımından 1 milyar dolar katkısı bulunmaktadır.
2006 yılında Türk tersanelerince 100 adet gemi (556.285 DWT) inşa edilmiştir. Türk tersanelerinde üretilen gemi tipleri ve tonajları çok çeşitlidir. Üretilen başlıca gemi tipleri şunlardır:
Kimyasal madde tankeri, balıkçı gemisi, konteyner, dökme yük gemisi, yat, mega yat, römorkör, tanker, yelkenli, genel kargo gemisi, yakıt tankeri, hızlı müdahale gemisi, sahil güvenlik botu, sürat teknesi, çok amaçlı tanker, kuru yük gemisi, çimento gemisi ve mavnalar. Türk tersanelerinde uluslararası standartlara (ISO, AQAP, vb.) uygun ve uluslararası klas kuruluşlarının gözetimi altında üretim yapılmaktadır.”
Sektörün ihracat potansiyeli
İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi tarafından hazırlanan “Gemi İnşa Sektörü -2007’ başlıklı raporda yer verilen bir diğer konu ise, son yıllarda gösterdiği gelişime paralel olarak Türk tersanelerinin yurt dışı müşterilerine başarıyla teslim ettiği ihraç gemiler oldu.
“Türk gemi inşa sektörü artan üretim kapasitesiyle beraber gittikçe artan bir ihracat potansiyeline de sahiptir. 2006 yılında sektörün ihracatı bir önceki yıla göre %12 oranında artarak 1,4 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Sektörün ana ihracat grubu yolcu gemileri, gezi tekneleri, feribotlar, yük gemileri, salapuryalar, vb. gemilerdir. Bu grup toplam ihracatın 1 milyar dolarlık kısmını oluşturmaktadır. Sektörün ürünlerini pazarladığı başlıca dış pazarlar A.B.D. Malta, İtalya, Almanya, İsveç Cezayir ve İngiltere’dir
Türk tersaneciliğindeki hızlı gelişim ve artan dış talep sonucu gemi yan sanayi de gerek üretim hacmi gerekse ürün çeşitliliği açısından son yıllarda büyük gelişme göstermiştir. 2006 yılında gemi yan sanayi ihracatı, 2005 yılı verileriyle karşılaştırıldığında %118 oranında artarak 6 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Gemi yan sanayi ihracatının önümüzdeki yıllarda da artarak devam etmesi beklenmektedir. Gemi yan sanayi sektörünün ürünlerini pazarladığı başlıca dış pazarlar- A.B.D. Almanya, İngiltere, Yunanistan, Danimarka, Malta, İtalya, İsveç ve Cezayir’dir.” cümleleriyle sektörün ihracatta giderek artan ağırlığına dikkat çekilirken, önümüzdeki döneme projeksiyon yapılarak sektördeki ivmelenmenin ihracata olası etkileri değerlendirildi. Rapora göre, Türk tersaneleri başarılı hamlelerini devam ettirmesi halinde yakın gelecekte ülke ekonomisinin önemli döviz girdilerinden birini oluşturmaya aday görünüyor.
Gemi inşanın dünyadaki yeri
İGEME uzmanlarından Tülay Uyanık ve Akın San tarafından hazırlanarak kamuoyunun bilgisine sunulan rapor, gemi inşa sanayinin dünya ticaretindeki yerini açıklarken diğer yandan global ölçekte mal dolaşımının artmasıyla denizcilik ve gemi inşa sektörleri arasındaki korelasyona da dikkat çekiyor. Dünya ticaretinin artmasıyla birlikte, gemi talebinin de yükseldiğine vurgu yapılan rapora göre, dünyada 2004 yılında gemi fiyatlarında görülmeye başlanmış olan artış eğilimi, takip eden yıllarda da hızlanarak devam ediyor. Dünya tersanelerinin fiyat artışlarına rağmen gelen siparişler karşısında tam dolulukta çalışmaya devam ettiğini hatırlatan raporda konuyla ilgili olarak şu bilgiler veriliyor:
“Tüm dünyada tersaneler, gerek tonaj artışları, gerekse de sipariş edilen gemi adetleri karşısında, çok sayıda konteyner ve LNG gemisi siparişi almışlardır. Şu an verilecek yeni siparişler için en erken teslim tarihinin 2009 olduğu gemi inşa sektöründe, özellikle de Çin’de kapasite artırımları söz konusudur. Güney Kore tersanelerinin birçoğu (düz toprak zeminde inşa edilen gemilerin kızaklar yardımı ile dalabilen barçlara veya yüzer havuzlara taşınması gibi) alışılagelmişin ötesinde gemi inşa yöntemlerine başvurmak suretiyle kapasitelerini artırmışlardır.
AB üye ülkeleri, 2004 yılına kadar tam kapasite sipariş alamazken, son yıllarda sürekli artan navlunlar sayesinde tersanelerini gelen siparişlerle tamamen doldurmuş durumundadır. Dünya gemi inşa sektöründeki en büyük oyuncular olan Güney Kore, Japonya ve Çin ise 2006’nın ilk yarısında dünyadaki toplam yeni gemi inşa siparişlerinde, 226,6 milyon DWT’luk 4324 adet geminin sırasıyla %36,9’unu, %33,8’ni ve %16,6’sını almışlardır. Güney Kore tanker, kimyasal tanker, dökme yük, konteyner, araba taşıyıcı, LPG, LNG, yolcu gemisi kontratlarını bağlamaktadır. Japonya tanker, kimyasal tanker, dökme yük, genel kargo, konteyner, RoRo, araba taşıyıcı, LPG, LNG gemileri siparişleri almaktadır. Çin’in ise 2015’e kadar piyasa lideri olmayı hedeflediği ilerin sürülmektedir. Bu amaçla Çin, tersane kapasitelerinde önemli artışlara gitmektedir”
Perşembe Rotası/Dünya