Türkiye 2,5 milyona yakın işsize çare ararken, sanayici çalıştıracak kalifiye eleman bulamıyor. İş dünyasının önde gelen isimleri sıkıntıyı “5 kaynakçı bulamıyoruz, ama kapımızda 150 üniversite mezunu iş bekliyor.” sözleriyle dile getiriyor.
Milli Eğitim Bakanlığı ile istihdamın geliştirilmesi faaliyetlerine yardım eden İŞKUR'un yaptığı bir araştırma bu konudaki çarpık tabloyu gözler önüne seriyor. 31 ilde 5 bin 651 işletmeyi kapsayan araştırmaya göre 100 işyerinden 80'i nitelikli eleman bulamıyor. Sanayideki potansiyelin değerlendirilmesi halinde yüzde 8,8'lik işsizliğin yüzde 6,3'e düşeceği hesaplanırken, İşkur Genel Müdürü Namık Ata, “Vasıflı eleman problemi çözülürse işsizlik rakamları 2001 krizi öncesine döner.” diyor.
Mesleki Eğitim Geliştirme Projesi (MEGEP) kapsamında yapılan araştırma, meslek lisesi mezunlarının daha kolay iş bulduğunu da ortaya çıkardı. Araştırmaya göre meslek lisesi mezunu kadın ve erkeklerin istihdamı, genel lise mezunlarından yüzde 10 daha fazla. Mesleki eğitim, istihdamı önemli ölçüde artırıyor. İşsizlikle mücadele için bu liselerin teşvik edilmesi şart. Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte yürüttükleri işgücü piyasası analizinin sonuçlarını Zaman ile paylaşan İşkur Başkanı Namık Ata, "Elde edilen veriler Türk iş piyasasının kronik sorunlarını bütün açıklığıyla ortaya koyuyor." ifadesini kullandı.
Araştırma, 'kalifiye eleman sıkıntısını' net bir şekilde ortaya koyuyor. Birçok işletme, özellikle ara eleman denilen pozisyonlarda istihdam edecek personel bulamıyor. "Bu durum, büyümek isteyen işletmelerin elini kolunu bağlıyor." tespitinde bulunan Ata, dolayısıyla ekonomideki genel büyümenin de bundan olumsuz etkilendiğini vurguluyor. İşgücü piyasasının ihtiyaçlarını belirlemeye dönük çalışmalarda bulunan İşkur, bu çerçevede eğitim programları da düzenliyor. Milli Eğitim Bakanlığı Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanı Erdoğan Serdengeçti de yaptıkları araştırmanın önemli sonuçlar ortaya koyduğunu belirterek, "Dikkatle üzerinde düşünülmeli." değerlendirmesinde bulunuyor. Verilerin nitelikli eleman ihtiyacının karşılanması durumunda genç nüfusun istihdam edilebilir hale geleceğini ortaya koyduğunu aktarıyor. İşsizlik sorununa çözümün de buradan geçtiğini vurgulayan Serdengeçti, mesleki eğitimin teşvik edilmesinin ekonomik büyümeyi artıracağını söylüyor.
Söz konusu tabloyu, 'mesleki eğitimin ihmal edilmesinin tabii bir sonucu' diye nitelendiren uzmanlara göre ise bu çarpıklığın altında yatan en büyük sebep Yükseköğretim Kurulu'nun (YÖK) üniversiteye girişte uyguladığı katsayı sistemi. YÖK'ün imam hatip mezunlarının yükseköğrenim yapmasını engellemek için çıkardığı katsayı engeli, meslek liselerini bitirme noktasına getirdi. Bu tür okulları tercih eden sayısı gün geçtikçe azaldı. Bu durumdan en çok sıkıntı çekenlerin başında sanayiciler geliyor. Tekstilden inşaata kadar birçok sanayi kuruluşu, çalıştıracak 'uzman eleman' bulamaz hale geldi. Nitelikli eleman bulamadığı için 'açık iş' pozisyonunu koruyan büyük ölçekli işletmelerin oranı yüzde 80'i bulurken, bu oran orta ölçekli tesislerde yüzde 71, küçüklerde de yüzde 60'a çıkıyor. Nitekim her fırsatta kalifiye eleman ihtiyacını dile getiren Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Zafer Çağlayan, mesleki eğitimi almış bir kişinin işsiz kalmasının mümkün olmadığını belirtiyor.
Meslek liselerinin hep geri planda bırakıldığını vurgulayan Çağlayan, "İmam hatip meselesi hep bu işin içine karıştırılmıştır. Mesleki eğitim siyasi gündemin altında ezilmiştir." diye dert yanıyor. Sanayisi gelişmiş ülkelerin nitelikli işgücü meselesini meslek liselerini etkin kullanarak çözdüklerini, Türkiye'nin önündeki yolun da bu olduğunu belirten Çağlayan, tepkisini şu şekilde dile getiriyor:
"Bu kadar işsizin ve üniversite mezununun olduğu bir ülkede nitelikli ara işgücü elemanı bulmakta zorlanıyoruz. Akıl almaz bir durum. Organize sanayi bölgesine girerken panolara bir bakın. İlanlar üst üste binmiş. Hepsi bir konuda uzman eleman ihtiyacından bahsediyor, Türkiye'de ise 6 milyon işsiz var. Sadece benim elimde 7 bine yakın özgeçmiş var. Bunlar arasında doktora yapmış, master yapmış, 2 dil bilen insanlar mevcut. Asgari ücretle çalışmak için sıraya girmişler. Fakat ben kaynak ustası, motor ustası bulamıyorum. Buradaki çarpıklığın mutlaka düzeltilmesi gerekiyor. Gelişmiş ülkelerde ortaöğretim okullarından mezun kişilere bakın, yüzde 75 meslek lisesi, yüzde 25 düz lise mezunu, bizde ise tam tersi."
İş garantili okullar kurulacak
Meslekî eğitim konusunda YÖK'ün inadını kıramayan hükümet, kalifiye eleman ihtiyacını karşılayabilmek organize sanayi bölgelerinde (OSB) okul kurulmasına yönelik düzenleme yapmaya hazırlanıyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın üzerinde çalıştığı yasa tasarısı, sanayi bölgelerinde okul kurulmasının önünü açıyor. OSB'lerde kurulacak meslek liseleri, sanayi kuruluşlarıyla eşgüdüm içerisinde hareket edecek. Meslek liselerinde eğitim gören öğrenciler, sanayi kuruluşlarında staj yapacak. Bu okullardan mezun olan öğrenciler, işsiz kalma korkusu yaşamayacak. Staja devam ettikleri kuruluşlarda işbaşı yapabilecek. Söz konusu bölgelerde meslek okulu açılmasına imkan veren yasa tasarısının Meclis'in açılmasının ardından kanunlaşması bekleniyor. Nitelikli eleman sıkıntısı çeken sektörlerin başında ulaştırma ve haberleşme geliyor. Toptan ve perakende ticaret, tekstil, otel ve lokanta, inşaat ile kimya da listede üst sıralarda.