Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yaptığı araştırmaya göre Türkiye'de hane halkı gelirlerinin yarısı kira ve gıda harcamalarına gidiyor. Geçen yıl, hane halkı başına aylık ortalama tüketim harcaması ise 1,091 YTL olarak tahmin edildi.
TÜİK, 2005 Hane halkı Bütçe Anketi sonuçlarını açıkladı. Buna göre hane halklarının 2005 yılında tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 25.9 ile konut ve kira harcamaları, en düşük payı da yüzde 1.9 ile eğitim hizmetleri harcaması aldı.
Para nereye gidiyor?
Geçen yılki hane halkı harcamalarının yüzde 24.9'unu gıda ve alkolsüz içecekler oluşturdu. Böylece kira ve gıda harcamalarına giden para gelirin yarısına eşit oldu. Hane halkı gelirinin diğer kısımlarını oluşturan harcama kalemleri şöyle:
Yüzde 12.6'sını ulaştırma,
Yüzde 6.2'sini giyim ve ayakkabı,
Yüzde 4.1'ini alkollü içecek, sigara ve tütün,
Yüzde 6.8'ini ev eşyası,
Yüzde 2.2'sini sağlık,
Yüzde 4.3'ünü haberleşme,
Yüzde 2.5'ini kültür ve eğlence,
Yüzde 4.4'ünü otel, lokanta, pastane
Yüzde 4.1'ini çeşitli mal ve hizmetler
Hanehalkı harcamaları artıyor
Bu arada, aylık ortalama tüketim harcaması, değer olarak 2004 yılında toplam 15 milyar 206 milyon 488,6 bin YTL iken, 2005 yılında bu rakam 19 milyar 149 milyon 801,3 bin YTL'ye yükseldi.
Türkiye'de hane halkı başına aylık ortalama tüketim harcaması ise 2005 yılında 1,091 YTL olarak tahmin edildi. 2004 yılında söz konusu rakam 889 YTL idi. Geçen yıl ''kentsel'' yerlerde hane halkları ayda ortalama 1,218 YTL tüketim harcaması yaparken, ''kırsal'' yerlerdeki haneler ise ortalama 861 YTL tüketim harcaması gerçekleştirdi.
Gelire göre sıralı yüzde 20'lik gruplar itibariyle tüketim harcamalarının dağılımına bakıldığında, en az gelire sahip grupta yer alan hane halklarının gıda harcamasına ayırdığı pay yüzde 37.8 oldu. Bu oran geçen yıl yüzde 40 düzeyinde idi. Yüksek gelire sahip beşinci yüzde 20'lik grupta bulunan hane halklarının gıda harcamalarına ayırdığı payın ise yüzde 18.2 olduğu gözlendi. Yüksek gelirli grubun gıdaya ayırdığı pay 2004 yılında yüzde 19.3 düzeyinde bulunuyordu.
Fakirlerin payı arttı
En az gelire sahip grupta yer alan hanehalklarının toplam tüketim harcamaları içinde 2004 yılında yüzde 9.1 seviyesinde olan payı 2005 yılında yüzde 9.2'ye yükseldi. Buna karşılık en yüksek gelire sahip olan ve 5. grupta yer alan yüzde 20'lik kesimin toplam tüketim içindeki payı ise yüzde 38'den yüzde 37.5'e indi. Böylece, 2004 yılında en zengin grup ile en fakir grup arasında 4.1 kat olan tüketim harcamaları içindeki pay farkı 4 kata geriledi.
Aynı dönemde 2'inci gruptaki yüzde 20'nin tüketim içindeki payı yüzde 12,9'dan yüzde 13,2'ye çıktı. Üçüncü yüzde 20'lik dilimde yer alanların tüketim içindeki payı yüzde 17,2'den yüzde 17,4'e, 4. yüzde 20'lik dilimde yer alanların payı ise değişmedi ve yüzde 22,7 oldu.
Sigara ve alkole giden para artıyor
En az gelire sahip yüzde 20'lik 1. dilimin konut ve kira, sağlık ve ulaştırma dışındaki dallarda toplam tüketim içindeki payında artış görüldü. Bu kesimin toplam alkol ve sigara tüketimi içinde 2004 yılında yüzde 10,7 olan payı 2005'de yüzde 11,5'e çıktı. En yüksek gelire sahip 5. grupta ise sağlık ile alkol ve sigara tüketimi dışındaki dalların tümünün, toplam tüketim içindeki paylarında azalma görüldü. Bu grupta, alkol ve sigara tüketiminin payı yüzde 31,1'den yüzde 32,3'e yükseldi.
Eğlence ve kültür harcamaları içinde yüzde 4.2 olan en düşük gelir grubunun payı 2005'de yüzde 4.7'ye çıkarken, en yüksek gelir grubunun payı yüzde 54.4'den yüzde 53,5'e geriledi.
En az gelire sahip yüzde 20'nin eğitim hizmetleri içindeki payı yüzde 2.3'den yüzde 3.2'ye yükselirken, en üst gelir grubunun payı ise yüzde 59.6'dan yüzde 57.1'e indi.